Kosova Hakkında Genel Bilgiler

Yugoslavya Federasyonu dağılmadan bir süre öncesine kadar altı cumhuriyetle iki özerk bölgeden oluşuyordu. Cumhuriyetler: Sırbistan, Bosna - Hersek, Slovenya, Hırvatistan, Karadağ ve Makedonya; özerk bölgeler ise Voyvodina ile Kosova'ydı. 1989'da Kosova'nın özerk statüsü kaldırılarak tamamen Sırbistan'a ilhak edildi. 1991'de Yugoslavya Federasyonu dağılma sürecine girdi ve Slovenya, Hırvatistan, Makedonya ve Bosna - Hersek bağımsızlığını ilan etti. Sırbistan ile Karadağ ise Yeni Yugoslavya Federasyonu'nu oluşturdu. Kosova, özerk statüsü kaldırılmış olduğundan bu kurulan yeni federasyonun sınırları içinde ve Sırbistan Cumhuriyeti'nin bir parçası olarak kaldı.

Coğrafi konumu: Bugün Yeni Yugoslavya Federasyonu'nun sınırları içinde kalan Kosova bölgesi bu federasyonu oluşturan cumhuriyetlerden Sırbistan'ın bir parçası olarak gösterilmektedir. Bu itibarla kuzeyden ve doğudan Sırbistan, kuzeybatıdan Yeni Yugoslavya Federasyonu'nun ikinci üyesi Karadağ tarafından kuşatılmış durumdadır. Güneyinde Makedonya, batısında ise Arnavutluk bulunmaktadır. Bu durum dolayısıyla Sırp zulmünden kaçan Kosovalılar Arnavutluk ve Makedonya'ya sığınmaktadırlar. Bu iki ülkenin Kosova meselesi karşısındaki tutumlarından aşağıda söz edeceğiz.

Nüfusu, dini ve etnik yapısı: Kosova'nın nüfusu yaklaşık iki milyonu bulmaktadır. Bu nüfusun yaklaşık % 90'ı Müslümandır. Müslümanların da % 80'ini Arnavutlar oluşturmaktadır. Müslümanların geriye kalan kısmının büyük çoğunluğu Türk, az bir kısmı Çingene asıllıdır. Müslüman olmayanların çoğunluğu Sırp asıllıdır. Sırp asıllılar buraya genellikle sonradan yerleştirilmişlerdir. Bu itibarla kırsal alanda Sırp asıllılara pek rastlanmaz. Sırplar başkent başta olmak üzere büyük şehirlerde ikamet etmektedirler.

Başkenti: Kosova eski Yugoslavya Federasyonu'nun dağılmasından kısa bir süre öncesine kadar özerk olduğundan resmen tanınmış bir başkenti bulunuyordu. Burası da Priştine'ydi. Ancak daha sonra özerkliği kaldırıldığından Priştine'nin bugün resmiyette bir başkent özelliği bulunmamaktadır. Ancak Priştine yine de Kosova bölgesinin bir merkezi durumundadır. Halk bu şehri bir merkez olarak tanıdığı gibi, devletin bölgeyle ilgili önemli daireleri, askeri merkezleri ve eğitim kurumları bu şehirde bulunmaktadır. Priştine'nin nüfusu yüz bin civarındadır. Başkent Priştine birbirinden çok farklı özelliklere sahip iki bölümden oluşmaktadır. Sırpların oturduğu yeni bölgesinde modern hizmetlerle donatılmış ve çok katlı apartmanların bulunduğu siteler dikkati çekerken, Müslümanların yoğun olduğu kesimde genellikle bir veya iki katlı eski binalar ya da yeni gecekondular dikkati çeker. Bu kesim altyapı hizmetlerinden de mahrumdur.

Ekonomik durum: Kosova, Sırpların maksatlı politikaları sebebiyle ekonomik yönden geri bırakılmış bir bölgedir. Bölgenin kırsal kesiminde oturan Müslümanlar genellikle tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadırlar. Şehirlerde Müslümanlar arasında işsizlik hakimdir. İşsizlik yüzünden başkent Priştine'nin parklarını, cami bahçelerini boş dolaşan insanlar doldurur. İşsizlik doğal olarak beraberinde fakirliği getirmektedir. İşsizler ordusunu oluşturanlar sadece vasıfsız elemanlar değildir. Çok sayıda üniversite mezunu da, Sırp yönetiminin maksatlı uygulamaları yüzünden iş bulamamakta, iş bulabilenlerin birçoğu da daha sonra işten atılarak işsizler ordusuna dahil edilmektedir. Bundan dolayı Müslümanlar arasında fakirlik oranı yüksek, gelir düzeyi düşüktür. Ancak Sırp yönetimi bu konudaki gerçek bilgileri ve istatistikleri açıklamaktan kaçınmaktadır.

Stratejik durumu: Dünyanın değişik yörelerine dağılmış durumdaki Arnavutların en yoğun olarak yaşadıkları bölge Balkanların güney kesimidir. Bu bölgede 6 milyona yakın Arnavutun yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu kitle üç ayrı ülkeye yayılmıştır: Arnavutluk, Makedonya ve Yugoslavya. 3,5 milyondan fazla nüfusa sahip olan Arnavutluk'ta halkın % 95'ten fazlası Arnavuttur. İki milyon iki yüz bin nüfusa sahip olan Makedonya'da sekiz yüz bin civarında Arnavut bulunmaktadır. Bu sayıyla Arnavutlar, Makedonya nüfusunun % 35'ini oluşturmaktadırlar. Yugoslavya sınırları içinde yaşayan Arnavutlar ise genellikle Kosova'da toplanmışlardır. Bu bölgede ise Arnavutların sayısı etnik oranlarla ilgili olarak verdiğimiz bilgilerden de anlaşılacağı üzere yaklaşık 1,4 milyonu bulmaktadır. Arnavutlar sadece Kosova'da değil Makedonya'da da etnik ayrım politikasına ve haksızlığa maruz kalmaktadırlar. Bu yüzden bölgede yaşayan Arnavutlar arasında tüm Arnavutların tek bir devlet çatısı altında birleştirilmesi gerektiği düşüncesi etkilidir. Bu düşüncenin en çok etkisini gösterdiği bölge ise Kosova'dır. Bu açıdan Kosova bölgede büyük bir Arnavut devletinin kurulması konusunda önemli bir stratejik konum arz etmektedir. Arnavutların tek bir devlet çatısı altında bir araya gelmelerine ise Batı ülkeleri, NATO ve bölge ülkeleri içinde böyle bir gelişmeden birinci derecede etkilenecek olan Makedonya karşı çıkmaktadır. Batı'nın ve NATO'nun Kosova dramına duyarsız kalmasında bölgedeki tüm Arnavutların tek bir devlet çatısı altında birleşebilecekleri endişesinin önemli rolü olduğunu söyleyebiliriz.

Dini durum: Kosova halkının % 90'ının Müslüman, onların da % 80'inin Arnavut olduğunu söylemiştik. Arnavutluk Arnavutları arasında yaklaşık % 30 oranında hıristiyan, % 20 - 25 oranında da Bektaşi bulunmakla birlikte Kosova Arnavutlarının tamamına yakını Müslümandır. Ancak Kosova Müslümanları dini bilgi ve bilinç yönünden Makedonya Arnavutlarından geri durumdadırlar. Bunun bizim gördüğümüz kadarıyla iki önemli sebebi bulunmaktadır. Birincisi: Gerek eski Yugoslavya ve gerekse Yeni Yugoslavya döneminde bu bölgenin insanlarının dışarıyla irtibatlarının büyük ölçüde engellenmiş olması sebebiyle İslami yönden kendilerini yetiştirme ve bilgilenme imkanı bulamamış, bu yüzden dini konularda cahil kalmış olmaları. İkincisi: Sırp zulmünün burada birinci derecede Arnavut Müslümanları hedef alması sebebiyle Arnavutlar arasında kavmiyetçi düşüncelerin biraz daha etkinlik göstermesi, dini kimlik yerine etnik kimliğin öne çıkarılması. Bunda, İslami kimlik ve anlayıştan son derece uzak İbrahim Rugova gibi şahsiyetlerin Kosova'daki Arnavut halkının bağımsızlık mücadelesinin önderi gibi gösterilmesinin de rolü olmuştur. Ancak son yıllarda hem Makedonya'daki İslami kuruluşların Kosova halkının meseleleriyle yakından ilgilenmeleri, hem de bizzat Kosova içinde yürütülen birtakım eğitim faaliyetleri neticesinde İslami bilinçlenme ve bilgilenmede önemli ilerlemeler kaydedilmeye başlanmıştır. En son bağımsızlık mücadelesine öncülük eden Kosova Kurtuluş Ordusu'nun İslami bilinçlenmeye açık bir tavır sergilemesinin de bu konuda olumlu katkıları olmuştur.